Unha casa para a paz en Euskadi

   

Tiven a oportunidade de coñecer a Casa da Paz de San Sebastián, invitado polo anterior Alcalde, Odón Elorza, moi identificado persoalmente con aquel proxecto. De feito, a capitalidade cultural estaba moi en relación coa procura da paz, da convivencia e da reconciliación.

   Está ubicada nun espazo magnífico, no Palacio de Aiete, un lugar simbólico, por moitas razóns. Alí se aloxaba o ditador nas súas visitas. Tamén foi o centro de tortura de Lasa e Zabala, un episodio terrible da "guerra sucia" contra ETA.

    A parte superior do edificio, o palacio, conserva a estrutura e a aparencia de cando Franco o ocupaba. Sen embargo, as estancias, salóns e demais, están hoxe dedicados a actividades de investigación para a paz, sensibilización, divulgación, formación. Cando o visitei, acompañado por Churi Aramburu e varios amigos de UNESCO Etxea e da Coordinadora de Grupos de Paz e Dereitos Humanos de Euskadi, estaba aínda montándose. Percibimos que a programación de contidos comezaba.

   Na parte inferior, debaixo do propio edificio do palacio, baixo terra, con acceso independente, moito máis modernos, estaban os espazos para obradoiros, exposicións, etc. con grandes fotografías de premios nobel da paz dándonos a benvida.

   Odón Elorza estaba moi ilusionado co proxecto da Casa da Paz e o vinculaba coa recuperación do barrio de Aiete e, dunha maneira moi especial, co remate da violencia e a necesidade de construír a convivencia democrática, sobre a base do diálogo e a reconciliación. Ofreceunos aqueles magníficos espazos para realizar todas cantas actividades, nacionais ou internacionais, vísemos oportunas a prol deses obxectivos. Cando remate a violencia empezará o máis complexo, facer as paces, dicía. Con todo, a construción da paz, xa empezara, e aquel lugar, era un símbolo dun proceso que xa se vía irreversible.

   Os conflitos armados asimétricos, como o que nos ocupa, no seu remate final, cara dentro e cara afora, necesitan de escenificacións, de imaxes, de símbolos. Lokarri o sabe, e Paul Ríos tamén, como o sabía Jonan Fernández, o anterior portavoz de Elkarri, hoxe director de Baketik, e María Oianguren, de Gernika Gogoratuz. E por iso Lokarri organizou esta Conferencia. Os que traballamos nestas iniciativas sabemos moi ben o difícil que é xuntar a grandes personalidades internacionais para unha tarefa como esta. O máis cómodo, o máis fácil, sería pasar. Pero os símbolos, as escenificacións, son importantes, repito, cara dentro e cara afora, para avanzar.

   Poñer o punto e final a 50 anos de violencia armada, con tantos mortos e sufrimentos, con tantas vítimas, non parece sinxelo. Sen dúbida que ETA está derrotada, particularmente, porque a sociedade vasca así o considera e porque os seus apoios máis directos hai tempo que decidiron darlle o carpetazo definitivo. Todo axudado, como non, pola actuación xudicial e policial, pola colaboración de Francia. Como polas dinámicas de cruzar pontes, de atravesar as fronteiras, de tribos, de organizacións e de persoas, de comunicación e de diálogo, que moitas entidades veñen promovendo, caladamente, desde hai tanto tempo no País Vasco.

   Claro que a Resolución aprobada en Aiete, lida en inglés polos facilitadores internacionais, non satisface a todos. Sería imposible. Cando é froito do acordo, do entendemento de mínimos, ninguén está completamente satisfeito. Pero desprestixiar a iniciativa, caricaturizar ás personalidades participantes, arremeter contra dos organizadores, xustificar as ausencias, menosprezar o contido da declaración, non parece a mellor maneira de facilitar a reconciliación.

   Pídese, antes que ningunha outra cousa, o remate definitivo da violencia de ETA. Logo disto, sempre despois do final de ETA, poderán iniciarse outros procesos de diálogo sobre as consecuencias do conflito. E faise por medio dun chamado que asinan grandes personalidades con experiencia recoñecida na resolución pacífica de conflitos. Para que ETA e o seu mundo entendan que non existe outra vía. A escenificación ten moito de consumo interno, unha percha onde colgar o cartel de acabado, unha ponte de prata, unha rendición honorable.

   Quizais algúns quixeran que a imaxe final fose outra. Algo así como "cautivo e derrotado o exército roxo". Pero as cousas non son así, neste tipo de conflitos. Outros gozarían coa retirada pública das capuchas e as chapelas, ou co aforcamento na praza do concello. Sen embargo, a reconciliación, a concordia, as paces, non se acadan desta maneira. A unificación dos relatos, a memoria do acontecido, tense que construír sen exclusións, con perdón, tal e como di Johan Galtung, logo da violencia, 3R: reconstrución, reconciliación, resolución, para afrontar os efectos visibles e invisibles da violencia.

   Versalles tivo a súa imaxe, aquela que estudamos de mozos, e Yalta, e mais tamén Sudáfrica, e o Salvador, e Guatemala, e Irlanda...si ETA anuncia o seu final definitivo, a min gústame a imaxe do Palacio de Aiete, a Casa da Paz de San Sebastián, por que non?.